Ελληνισμός που ονομάζεται επίσης "ελληνιστική", ήταν μια περίοδος που σηματοδοτείται από την κορύφωση της γεωγραφικής εμβέλειας της επιρροής του ελληνικού πολιτισμού που μπορεί επίσης να ονομαστεί ελληνιστικός πολιτισμός.

Για να εξηγήσουμε τι είναι ο ελληνισμός, αξίζει να καθορίσουμε ποια περίοδο περιλαμβάνει. Συνήθως ορίζεται ότι η ελληνιστική περίοδος βρίσκεται μεταξύ του θανάτου του Μακεδόνα αυτοκράτορα Μεγάλου Αλεξάνδρου, που ονομάζεται επίσης Μέγας Αλέξανδρος, το έτος 323 π.Χ., και της ανόδου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Μεταξύ των γεγονότων που συνήθως χρησιμοποιούνται ως ορόσημα για το τέλος της ελληνιστικής περιόδου είναι η ολοκλήρωση της κατάκτησης της Ελλάδας από τους Ρωμαίους στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. και η κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Ρωμαίους το 31 π.Χ..

Ο βασιλιάς Φίλιππος Β' είχε καταφέρει να τοποθετήσει τη Μακεδονία σε ηγεμονική θέση μεταξύ των ελληνικών πόλεων. Με τη δολοφονία του το 336 π.Χ., βασιλιάς έγινε ο γιος του Αλέξανδρος. Εκτός από την ολοκλήρωση της κυριαρχίας της Ελλάδας από τη Μακεδονία που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του, ο Μέγας Αλέξανδρος επέκτεινε σημαντικά τις επικράτειές του.

Οι κατακτήσεις του Αλεξάνδρου μετέφεραν τον ελληνικό πολιτισμό σε διάφορα μέρη του κόσμου, επεκτείνοντας την επιρροή του. Ο θάνατος του Αλεξάνδρου, ο οποίος δεν είχε αφήσει κανέναν ενήλικα κληρονόμο, προκάλεσε τη διαίρεση της εκτεταμένης αυτοκρατορίας του σε διάφορα βασίλεια που ελέγχονταν από τους ανώτατους αξιωματούχους του. Η περίοδος σημαδεύτηκε από τη μετανάστευση Ελλήνων στα διάδοχα βασίλεια της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου.

Για να αναφέρουμε μια άλλη από τις σημασίες του όρου Ελληνισμός, μπορεί επίσης να αναφέρεται σε μια λέξη ή έκφραση που ανήκει στην ελληνική γλώσσα.

Η λέξη ελληνιστικός επινοήθηκε τον 19ο αιώνα από τον Γερμανό ιστορικό Γιόχαν Γκούσταβ Ντρόισεν για να αναφερθεί στην περίοδο κατά την οποία ο ελληνικός πολιτισμός εξαπλώθηκε εκτός του ελληνικού κόσμου λόγω των κατακτήσεων του Αλεξάνδρου.

Έχοντας εξηγήσει την έννοια του ελληνισμού, μπορεί κανείς να προχωρήσει σε μια συζήτηση για την περιοχή που κυριαρχεί ο ελληνισμός.

Μια περιοχή που κυριαρχείται από τον Ελληνισμό

Οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου έφεραν τον ελληνιστικό πολιτισμό σε περιοχές όπως η Περσία, η Αίγυπτος, η Μικρά Ασία, η Μεσοποταμία, τμήματα της Κεντρικής Ασίας και της σημερινής Ινδίας, του Πακιστάν και του Αφγανιστάν, η βόρεια αφρικανική ήπειρος και η Ανατολική Ευρώπη.

Παρά την επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα εφαρμόστηκε ως λαϊκή γλώσσα, η περίοδος χαρακτηρίστηκε από την αλληλεπίδραση μεταξύ του ελληνικού πολιτισμού και των πολιτισμών και θεσμών των κατακτημένων χωρών. Για παράδειγμα, η Πτολεμαϊκή Δυναστεία της Αιγύπτου, η οποία ιδρύθηκε από τον Πτολεμαίο Α΄, έναν από τους διοικητές των στρατευμάτων του Αλεξάνδρου, υιοθέτησε αιγυπτιακά έθιμα, όπως ο γάμος αδελφών.

Επέκταση του ελληνιστικού πολιτισμού

Τώρα που γνωρίζουμε για τον Ελληνισμό και την ιστορική του περίοδο, μπορούμε να μιλήσουμε για την εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού που γνώρισε.

Μεταξύ των μεγάλων κέντρων του ελληνιστικού πολιτισμού, μπορούν να αναφερθούν οι πόλεις της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, που ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο, και η πόλη της Αντιόχειας, που ιδρύθηκε από τον Σέλευκο Α' Νικάτορα, έναν από τους στρατηγούς του Αλεξάνδρου.

Η πόλη της Αλεξάνδρειας φιλοξενούσε τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, μια από τις σημαντικότερες και διασημότερες βιβλιοθήκες της αρχαιότητας.

Οι κυριότερες φιλοσοφικές σχολές του ελληνισμού ήταν ο στωικισμός, η περιπατητική σχολή, ο επικούρειος, η πυθαγόρεια σχολή, ο πυρρωνισμός και ο κυνισμός.

O στωικισμός ιδρύθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τον Ζήνωνα του Λίθιου. Ο στωικισμός υποστήριζε ότι ο σκοπός της ζωής είναι να ζει κανείς σύμφωνα με τη φύση και κήρυττε την ανάγκη ανάπτυξης αυτοελέγχου.

A περιπατητικό σχολείο Ο Αριστοτέλης, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους όλων των εποχών, δίδαξε τον Αλέξανδρο στα νιάτα του για τη φιλοσοφία, την τέχνη και τη λογική, μεταξύ άλλων θεμάτων.

O επικούρεια ιδρύθηκε από τον Επίκουρο τον 3ο αιώνα π.Χ. Υποστήριζε την αναζήτηση της απόλαυσης ως το νόημα της ζωής, αλλά κατανοούσε ότι η απουσία σωματικής ή ψυχολογικής οδύνης είναι η μεγαλύτερη από τις απολαύσεις. Υποστήριζε την απλή ζωή και την καλλιέργεια της φιλίας.

O πυρρωνισμός ήταν μια φιλοσοφική σχολή που ανήκε στον κλάδο του σκεπτικισμού που εναντιωνόταν στα δόγματα και υπερασπιζόταν τη μόνιμη αμφιβολία και την έρευνα. Ιδρυτής της ήταν ο Πύρρος του Ελίς, τον 4ο αιώνα π.Χ..

Το κυνικοί ήταν ασκητικοί φιλόσοφοι, οι ιδέες των οποίων επηρέασαν σημαντικά την εμφάνιση της φιλοσοφίας των Στωικών. Οι Κυνικοί υποστήριζαν ότι οι άνθρωποι πρέπει να ζουν ενάρετα και σύμφωνα με τη φύση. Απέρριπταν το κυνήγι των αγαθών, όπως ο πλούτος, η δύναμη και η φήμη.

Πολλές εξέχουσες φιλοσοφικές σχολές ασκούσαν μεγάλη σημασία στις ελίτ και τους διανοούμενους ακόμη και μετά το τέλος της ελληνιστικής περιόδου. Για παράδειγμα, ο Ρωμαίος πολιτικός και συγγραφέας Σενέκας, ο οποίος έζησε τον πρώτο αιώνα της χριστιανικής εποχής, και ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος, ο οποίος έζησε τον δεύτερο αιώνα μ.Χ., ήταν στωικοί.

Η εξάπλωση του χριστιανισμού στον ρωμαϊκό κόσμο και αργότερα η άνοδος του Ισλάμ οδήγησαν στο τέλος των φιλοσοφικών σχολών του ελληνισμού, αν και εξακολουθούσαν να ασκούν επιρροή στους στοχαστές του μεσαιωνικού κόσμου και της Αναγέννησης.

Το τέλος της ελληνιστικής περιόδου

Η επέκταση της Ρώμης την οδήγησε στην κατάκτηση περιοχών που είχαν προηγουμένως κατακτηθεί από τον Αλέξανδρο ή τους διαδόχους του.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω όταν πρόκειται να εξηγηθεί τι ήταν ο Ελληνισμός, μεταξύ των γεγονότων που συνήθως χρησιμοποιούνται ως ορόσημα για το τέλος της ελληνιστικής περιόδου είναι η ολοκλήρωση της κατάκτησης της Ελλάδας από τους Ρωμαίους στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. και η κατάκτηση της Αιγύπτου, που τότε ελεγχόταν από τη δυναστεία των Πτολεμαίων, από τους Ρωμαίους το 31 π.Χ..

Τέλος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας

Στο τέλος της ελληνιστικής περιόδου και μετά το τέλος της, η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας πέρασε από δυσκολίες και τελικά έπαψε να υπάρχει.

Ένα από τα ορόσημα της έναρξης της παρακμής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας ήταν η εκκαθάριση των διανοουμένων από την πόλη της Αλεξάνδρειας, πολλοί από τους οποίους εγκατέλειψαν την πόλη, δημιουργώντας κέντρα διδασκαλίας ή διδάσκοντας σε άλλες πόλεις. Η εκκαθάριση αυτή διατάχθηκε από τον Πτολεμαίο Η΄ Φίωνα.

Κατά την τελευταία περίοδο της κυριαρχίας της, η δυναστεία των Πτολεμαίων, αντιμέτωπη με απειλές για την εξουσία της, όπως η κοινωνική αστάθεια, άρχισε να δίνει λιγότερη σημασία στη Βιβλιοθήκη από ό,τι έδινε, και άρχισε να χρησιμοποιεί τη θέση του αρχιβιβλιοθηκάριου για να επιβραβεύει τους υποστηρικτές της.

Πιστεύεται ότι μια μεγάλη πυρκαγιά προκλήθηκε κατά λάθος από τα στρατεύματα του Ρωμαίου Ιουλίου Καίσαρα, τα οποία πολιορκούσαν την πόλη της Αλεξάνδρειας κατά τη διάρκεια του ρωμαϊκού εμφυλίου πολέμου μεταξύ των υποστηρικτών του Καίσαρα και εκείνων του Πομπήιου. Η πυρκαγιά μπορεί να επηρέασε σημαντικό μέρος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και των συλλογών της.

Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας της Αιγύπτου, η έλλειψη ενδιαφέροντος και χρηματοδότησης αποδυνάμωσε τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, η οποία πιθανότατα έπαψε να υφίσταται τον 3ο αιώνα μ.Χ. ως αποτέλεσμα γεγονότων όπως, για παράδειγμα, η περικοπή της χρηματοδότησης προς το Μουσείον της Αλεξάνδρειας (το πολιτιστικό ίδρυμα του οποίου η Βιβλιοθήκη αποτελούσε μέρος) σε αντίποινα του αυτοκράτορα Καρακάλα προς την πόλη τουΑλεξάνδρεια για την αντίστασή της στη ρωμαϊκή κυριαρχία.

Ένα άλλο γεγονός αυτής της περιόδου που μπορεί να ευθύνεται για το τέλος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας ήταν η καταστροφή, το 272 μ.Χ., του τμήματος της πόλης όπου βρισκόταν από τις δυνάμεις του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυρηλιανού, ο οποίος πολεμούσε για την ανακατάληψη της πόλης που βρισκόταν υπό τον έλεγχο της αυτοκρατορίας της Παλμύρας. Είναι πολύ πιθανό, ωστόσο, το τέλος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας να ήρθε σταδιακά με τηντις δυσκολίες που αντιμετώπισε.

Μια διάσημη ιστορία για το τέλος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας λέει ότι κάηκε το 640 μ.Χ. σύμφωνα με τις εντολές του χαλίφη Ομάρ, ο οποίος φέρεται να είπε ότι είτε τα έργα που περιείχε η Βιβλιοθήκη συμφωνούσαν με το Κοράνι (ή Κοράνι), το ιερό βιβλίο του Ισλάμ, οπότε ήταν άχρηστα και δεν χρειαζόταν να διατηρηθούν, είτε δεν συμφωνούσαν, οπότε ήταν επιβλαβή και έπρεπε να καταστραφούν.Η ιστορία αυτή αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό από τους ιστορικούς. Αν αληθεύει, μπορεί να αναφέρεται σε ένα άλλο πολιτιστικό ίδρυμα που ιδρύθηκε μετά το τέλος της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.

Η σημασία του Ελληνισμού στις τέχνες και τις επιστήμες

Η ελληνιστική περίοδος είχε μεγάλη σημασία για τις τέχνες και τις επιστήμες. Η τέχνη του ελληνισμού χαρακτηρίζεται από μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, απεικονίζοντας συναισθήματα (αντί για τις γαλήνιες μορφές της ελληνικής τέχνης της κλασικής περιόδου), απεικονίζοντας ηλικιακές, κοινωνικές και εθνικές διαφορές και δίνοντας συχνά έμφαση στον ερωτισμό. Μεταξύ των πιο διάσημων έργων της περιόδου είναι τα γλυπτά Βικτώρια τουΣαμοθράκη και Αφροδίτη της Μήλου.

Η αρχιτεκτονική της περιόδου ήταν επηρεασμένη από ασιατικά στοιχεία, τα οποία η εισαγωγή του θόλου και της καμάρας έκανε πιο εμφανή. Οι ελληνικοί ναοί που χτίστηκαν την περίοδο αυτή είχαν την τάση να είναι μεγαλύτεροι από εκείνους της κλασικής ελληνικής περιόδου.

Ελάχιστα από τη λογοτεχνία του ελληνισμού έχουν φτάσει στην εποχή μας. Οι τραγωδίες της εποχής αυτής που έχουν διασωθεί έχουν διασωθεί μόνο αποσπασματικά. Η μόνη κωμωδία που έφτασε στην εποχή μας σε ένα κομμάτι είναι ο Δυσκόλος (ή Μισάνθρωπος), γραμμένος από τον Μένανδρο, έναν συγγραφέα που ήταν ένας από τους πρώτους εκπροσώπους της νέας κωμωδίας, η οποία έδινε μεγαλύτερη έμφαση σε καθημερινά θέματα και αναπαριστούσε τα συναισθήματα και τις πράξεις των απλών ανθρώπων.

Στην ποίηση, εξέχοντες συγγραφείς είναι ο Καλύμαχος, ένας λόγιος που παρήγαγε επικά ποιήματα και ύμνους μεταξύ άλλων ειδών ποίησης, και ο Θεόκριτος, ο οποίος δημιούργησε το ποιμενικό είδος.

Για να καταλάβουμε τι σημαίνει ελληνισμός στην ιστορία της επιστήμης, μπορούμε να αναφέρουμε μερικά από τα μεγάλα ονόματα της επιστήμης αυτής της περιόδου: για παράδειγμα, τον γεωμέτρη Ευκλείδη, τον πολυμαθή Αρχιμήδη από τις Συρακούσες, τον μαθηματικό Ερατοσθένη από την Κυρήνη, ο οποίος υπολόγισε την περιφέρεια του πλανήτη μας, και τον αστρονόμο Ίππαρχο από τη Νίκαια.

Ο ιατρός Ηρόφιλος ήταν ο πρώτος ερευνητής που έκανε συστηματική ανατομή ανθρώπινων πτωμάτων. Τα έργα στα οποία κατέγραψε τα ευρήματά του δεν έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, αλλά τα ανέφερε ευρέως ο Γαληνός, ένας σημαντικός ιατρός που έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ..

Ο φιλόσοφος Θεόφραστος, διάδοχος του Αριστοτέλη στο Λύκειο, αφιερώθηκε, μεταξύ άλλων θεμάτων, στην ταξινόμηση των φυτών και υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους της Βοτανικής.

Ως παράδειγμα των επιτευγμάτων του Ελληνισμού μπορεί να αναφερθεί η Μηχανή των Αντικυθήρων, μια συσκευή που βρέθηκε ανάμεσα στα ευρήματα ενός ναυαγίου κοντά στο ελληνικό νησί των Αντικυθήρων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, κατασκευάστηκε μεταξύ του τέλους του 2ου αιώνα π.Χ. και των αρχών του 1ου αιώνα π.Χ. Ένα είδος αναλογικού υπολογιστή, η συσκευή χρησιμοποιούσε γρανάζια για να αναπαραστήσει τις τροχιές των άστρων, όπως ο Ήλιος, οΣελήνη και τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος για να προσπαθήσει, σύμφωνα με τις αστρονομικές γνώσεις της εποχής, να προβλέψει τη θέση των άστρων και τις εκλείψεις.