Relativisme cultureel is een gezichtspunt, dat veel gebruikt wordt in de antropologie, dat verschillende culturen waarneemt zonder etnocentrisme. Met andere woorden, de waarnemer die doordrongen is van dit gezichtspunt probeert te vermijden dat hij andere mensen beoordeelt vanuit zijn eigen wereldbeeld en ervaringen.

Om het begrip cultuurrelativisme goed te kunnen definiëren, is het zoals verwacht nuttig om begrippen als relativisme en cultuur te begrijpen.

Relativisme wordt volgens de Stanford Encyclopedia of Philosophy gedefinieerd als, ruwweg, de opvatting dat waarheid en valsheid, juist en onjuist, normen voor redeneren en procedures voor rechtvaardiging producten zijn van verschillende praktijken en evaluatievoorwaarden, waarvan de autoriteit besloten ligt in de oorspronkelijke context.

Cultuur, het zelfstandig naamwoord waarvan het bijvoeglijk naamwoord cultureel is afgeleid, kan worden gedefinieerd als "het geheel van overtuigingen, waarden, vormen van sociale organisatie en materiële producten van een sociale, religieuze of raciale groep.

Cultuurrelativisme is daarom het begrip dat een cultuur een autoriteit op zichzelf is en dat verschillende samenlevingen verschillende gewoonten, overtuigingen en waarden hebben, die externe waarnemers kunnen verrassen of zelfs choqueren.

Het doel van cultuurrelativisme is het mogelijk maken om de ideeën, overtuigingen en gewoonten van een bevolking op een wetenschappelijke manier te onderzoeken, zelfs in het geval van culturele elementen die vreemd zijn voor de onderzoeker. Het veronderstelt dus dat de waarnemer zich zoveel mogelijk ontdoet van de vooroordelen en conditioneringen van zijn cultuur.

Een voorbeeld van de toepassing van cultuurrelativisme is de studie van inheemse gemeenschappen die andere gewoonten en overtuigingen hebben dan de samenlevingen waaruit de onderzoekers afkomstig zijn. Of de erkenning door een westerse onderzoeker van het feit dat in sommige Aziatische landen honden als voedsel worden gebruikt, iets wat buiten de gewoonten van de meeste westerlingen valt.

Niet alleen kan het concept van cultuurrelativisme nuttig zijn bij het verzamelen en analyseren van gegevens uit andere samenlevingen dan die van de waarnemer, het kan een samenleving ook in staat stellen om een meer begripvolle en inclusieve benadering te ontwikkelen voor individuen of groepen die zich anders gedragen dan verwacht of wat algemeen als aanvaardbaar wordt beschouwd.

Hoewel Franz Boas, een in Duitsland geboren Amerikaanse antropoloog, nooit de uitdrukking "cultuurrelativisme" heeft gebruikt, die pas na zijn dood populair werd, kan wat tegenwoordig onder cultuurrelativisme wordt verstaan, worden beschouwd als een synthese van zijn ideeën, die door zijn studenten werden gepopulariseerd.

De relatie tussen antropologie en cultuurrelativisme is dezelfde tussen een wetenschap en een epistemologisch standpunt (d.w.z. met betrekking tot kennis en de middelen om die te verwerven).

Etnocentrisme en cultureel relativisme

Om beter te begrijpen wat cultuurrelativisme is, is het nuttig om in te gaan op de relatie tussen cultuurrelativisme en etnocentrisme.

Vanaf het einde van de 19e eeuw, terwijl de sociologie de gevolgen bestudeerde van de opkomst en ontwikkeling van het industriële kapitalisme in geïndustrialiseerde samenlevingen, bestudeerde de antropologie volkeren uit samenlevingen ver weg van de grote westerse stedelijke centra, volkeren met gewoonten die heel anders waren dan die van de kapitalistische geïndustrialiseerde samenlevingen.

Samenlevingen werden verdeeld in superieure en inferieure, de laatste geordend en als geavanceerd beschouwd naarmate ze meer leken op de "superieure" westerse samenlevingen. Het cultuurrelativisme ontstond als reactie op dit etnocentrisme dat de antropologie domineerde.

De etnocentrische visie is die van de waarnemer die zijn eigen samenleving als maatstaf neemt voor het oordeel over alle anderen.

Cultuurrelativisme vermijdt echter het gebruik van termen als 'superieur' of 'inferieur' en probeert in plaats daarvan elke beschaving te begrijpen in de termen van haar eigen ervaring, door te proberen te begrijpen hoe haar gewoonten, overtuigingen en ideeën passen in de ervaring van haar leden en de rol die zij spelen in die samenleving.

Door het cultuurrelativisme ontmoeten antropologie en culturele diversiteit elkaar, waarbij de laatste kan begrijpen hoe het zich manifesteert binnen en tussen verschillende samenlevingen.

Sommige auteurs gebruiken de term sociaal relativisme om te verwijzen naar de relativering van morele waarden, esthetische waarden of overtuigingen tussen verschillende samenlevingen of tussen verschillende groepen die tot dezelfde samenleving behoren.