Φεντεραλισμός Σε αυτό το μοντέλο, υπάρχει μια κεντρική κυβέρνηση, αλλά, ταυτόχρονα, υπάρχουν και υποεθνικές εδαφικές μονάδες που μοιράζονται την εξουσία. Έτσι, διαμορφώνονται διαφορετικά διοικητικά επίπεδα, το καθένα με τις δικές του αρμοδιότητες, εξουσίες και μερίδια εξουσίας.

Έτσι, το ίδιο πολιτικό σύστημα περιλαμβάνει μια κεντρική (ή ομοσπονδιακή) κυβέρνηση και περιφερειακές κυβερνήσεις, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των επιμέρους περιοχών της εθνικής επικράτειας.

Ομοσπονδιοποίηση στη Βραζιλία

Έχοντας εξηγήσει τι είναι ο φεντεραλισμός, μπορούμε να συζητήσουμε λίγο την ιστορία του στη χώρα μας. Στην αυτοκρατορία της Βραζιλίας, που υπήρχε μεταξύ της ανεξαρτησίας το 1822 και της ανακήρυξης της Δημοκρατίας το 1889, υπήρχε ένας ισχυρός συγκεντρωτισμός της δημόσιας διοίκησης υπό την κεντρική κυβέρνηση (υπουργικό συμβούλιο της αυτοκρατορίας της Βραζιλίας). Για παράδειγμα, οι πρόεδροι των επαρχιών, το αντίστοιχο εκείνη την εποχή με αυτό που σήμερα αποκαλούμε κυβερνήτεςτων πολιτειών, επιλέγονταν από την κεντρική κυβέρνηση.

Ο Ruy Barbosa αποτελεί παράδειγμα πολιτικού που, στα τελευταία χρόνια της βραζιλιάνικης αυτοκρατορίας, υπερασπίστηκε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο οργάνωσης της χώρας.

Στη Βραζιλία, από το 1889 και μετά, έτος της ανακήρυξης της Δημοκρατίας και της ανατροπής της μοναρχίας, υιοθετήθηκε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο, το οποίο εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των περιφερειακών ελίτ, οι οποίες ήταν δυσαρεστημένες με τον έλεγχο που ασκούσε η κεντρική εξουσία στις πρώην επαρχίες της αυτοκρατορίας, οι οποίες, με την έλευση του δημοκρατικού καθεστώτος, άρχισαν να ονομάζονται πολιτείες.

Το ισχύον Σύνταγμα της Βραζιλίας, το οποίο εκδόθηκε το 1988 μετά το τέλος του στρατιωτικού καθεστώτος, θεσπίζει επίσης ένα μοντέλο ομοσπονδιακής οργάνωσης, κατανέμοντας τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες μεταξύ των δήμων, των πολιτειών και της Ένωσης.

Το Σύνταγμα του 1988 είναι το έβδομο στην ιστορία της ανεξάρτητης Βραζιλίας, αφού έχουν προηγηθεί το Σύνταγμα του 1824 (της Αυτοκρατορίας της Βραζιλίας), εκείνο του 1891 (το πρώτο της δημοκρατικής περιόδου), εκείνο του 1934 (που εκδόθηκε μετά την Επανάσταση του 1930), εκείνο του 1937 (της δικτατορίας του Estado Novo, που παραχωρήθηκε από τον Getúlio Vargas), εκείνο του 1946 (που εκδόθηκε μετά το τέλος του δικτατορικού καθεστώτος Estado Novo), εκείνο του 1967(Ορισμένοι συγγραφείς θεωρούν ότι οι αλλαγές που έγιναν στο Σύνταγμα του 1967 με τη συνταγματική τροποποίηση αριθ. 1 οδήγησαν σε αυτό που πρέπει να θεωρηθεί νέο σύνταγμα.

Μεταξύ των χωρών που υιοθετούν το ομοσπονδιακό μοντέλο, μπορούν να αναφερθούν οι εξής: Γερμανία, Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Καναδάς, Ινδία και Ελβετία. Ορισμένοι επισημαίνουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρωτοποριακό μοντέλο εφαρμογής του φεντεραλισμού σε πολυεθνικό επίπεδο, δηλαδή την εφαρμογή του φεντεραλισμού στην ένωση εθνών-κρατών.

Ποιος είναι ο σκοπός του φεντεραλισμού;

Ο φεντεραλισμός επιδιώκει να διατηρήσει μια ισορροπημένη κατανομή της εξουσίας μεταξύ της κεντρικής εξουσίας, στην οποία ανήκει η κυριαρχία, και των ομοσπονδιακών μονάδων που απαρτίζουν την Ομοσπονδία. Με αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατόν να συμβιβαστεί η εθνική ενότητα με την παραχώρηση ευρείας αυτονομίας στους πληθυσμούς και τις διοικήσεις των εδαφών που απαρτίζουν την Ομοσπονδία. Έτσι, τα εδάφη, όπως τα κρατίδια, μπορούν να έχουν νόμους και πολιτικές που είναινα ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητές τους και να ικανοποιούν τα συμφέροντα των κατοίκων τους, με εξαίρεση τις αρμοδιότητες που επιφυλάσσονται αποκλειστικά στην κεντρική κυβέρνηση.

Επιπλέον, ο φεντεραλισμός θεωρείται συνήθως ως εμπόδιο κατά των κακών, ακατάλληλων ή τυραννικών πολιτικών που μπορεί να αποφασιστούν από την κεντρική κυβέρνηση, καθώς παρέχει νομιμοποίηση και νομικά μέσα στις διάφορες περιφερειακές κυβερνήσεις για να απορρίψουν την εφαρμογή ακατάλληλων ή δεσποτικών μέτρων.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το παράδειγμα των οποίων αποτέλεσε και αποτελεί παράδειγμα και έμπνευση για πολλούς υποστηρικτές του φεντεραλισμού, αναζητήθηκε ένας συμβιβασμός μεταξύ της αντιλαμβανόμενης ανάγκης ενίσχυσης της κεντρικής εξουσίας, στην οποία το μοντέλο που υιοθετήθηκε αμέσως μετά την ανεξαρτησία και ρυθμίστηκε από τα άρθρα της Συνομοσπονδίας και την Αιώνια Ένωση παρείχε μικρή πρακτική εξουσία, και του συμφέροντος των πολιτειών, που προϋπήρχε στονα έχουν διοικητική και νομοθετική αυτονομία, δηλαδή να αποφασίζουν τις δικές τους πολιτικές και να θεσπίζουν τους δικούς τους νόμους.

Αυτός ο συμβιβασμός μεταξύ της τοπικής αυτονομίας και της κεντρικής εξουσίας ήταν αυτό που αντιπροσώπευε ο φεντεραλισμός για τους συντάκτες του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών, του νομικού εγγράφου που διαδέχθηκε τα Άρθρα της Συνομοσπονδίας και την Αιώνια Ένωση και εξακολουθεί να είναι ο ανώτατος νόμος των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα.

Το ομοσπονδιακό μοντέλο που έχουν υιοθετήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες περιλαμβάνει μια κεντρική κυβέρνηση με αρμοδιότητες όπως οι εξωτερικές υποθέσεις και η εθνική άμυνα και ομοσπονδιακές μονάδες, τις πολιτείες, οι οποίες διαθέτουν ευρεία νομοθετική και διοικητική αυτονομία.

Χαρακτηριστικά του φεντεραλισμού

Για να κατανοήσουμε την έννοια του φεντεραλισμού, είναι χρήσιμο να αναλύσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά του μοντέλου αυτού.

Στο πλαίσιο της ομοσπονδιακής μορφής κρατικής οργάνωσης, η εθνική επικράτεια διαιρείται σε περιοχές, π.χ. πολιτείες, οι κυβερνήσεις των οποίων είναι προικισμένες με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, αποδόσεις και εξουσίες, διαθέτοντας ευρεία αυτονομία στη θέσπιση νόμων και στη διοίκηση της επικράτειάς τους, ενώ τα θέματα, οι πρωτοβουλίες και οι εξουσίες επιφυλάσσονται στην κεντρική κυβέρνηση. Η πολιτική αποκέντρωση είναιένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του φεντεραλισμού.

Στο ομοσπονδιακό μοντέλο, δεν υπάρχει ιεραρχία μεταξύ των ομοσπονδιακών μονάδων που απαρτίζουν την Ομοσπονδία. Η μία δεν παρεμβαίνει στους νόμους ή στη διοίκηση της άλλης. Οι ομοσπονδιακές μονάδες είναι αυτόνομες μεταξύ τους, αν και δεν έχουν κυριαρχία, η οποία ανήκει στην κεντρική εξουσία.

Επίσης, δεν καθιερώνει ιεραρχία μεταξύ των ομοσπονδιακών μονάδων και του ομοσπονδιακού κράτους, καθένα από τα οποία έχει τις δικές του αρμοδιότητες και τομείς δράσης.

Η συνεργασία μεταξύ των ομοσπονδιακών μονάδων και της κεντρικής κυβέρνησης είναι ένα χαρακτηριστικό που συναντάται συχνά στα ομοσπονδιακά μοντέλα κρατικής οργάνωσης.

Μπορεί κανείς να αντιπαραβάλει την Ομοσπονδία με τη Συνομοσπονδία, η οποία είναι ένα μοντέλο στο οποίο τα συστατικά κράτη διαθέτουν όχι μόνο αυτονομία, όπως συμβαίνει στην Ομοσπονδία, αλλά και κυριαρχία και διατηρούν, τουλάχιστον σιωπηρά, το δικαίωμα απόσχισης, δηλαδή αποχώρησης από τη Συνομοσπονδία. Επιπλέον, οι Συνομοσπονδίες ιδρύονται συχνά με συνθήκες. Οι Ομοσπονδίες ιδρύονται συνήθως με συντάγματα.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της κυριαρχίας και της αυτονομίας; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του ενός και του άλλου; Η κυριαρχία αναφέρεται στην ικανότητα ενός κράτους να υπερασπίζεται την υπεροχή των αποφάσεών του. Αυτονομία ονομάζεται η ικανότητα ενός κράτους να διαχειρίζεται την επικράτειά του και να αποφασίζει για τις πολιτικές του.

Συνδικαλιστική ομοσπονδία

Όπως προαναφέρθηκε, ο όρος ομοσπονδία χρησιμοποιείται κυρίως για να αναφερθεί σε μια μορφή οργάνωσης του κράτους. Για να παρουσιάσει, ωστόσο, κανείς μια ευρύτερη και πληρέστερη άποψη της έννοιας της ομοσπονδίας, μπορεί να προσθέσει ότι χρησιμοποιείται επίσης για την οργάνωση άλλων οντοτήτων που σχηματίζονται από ανθρώπους.

Ένα παράδειγμα εφαρμογής του φεντεραλισμού στην οργάνωση κάτι άλλου από το κράτος είναι η συνδικαλιστική ομοσπονδία. Πρόκειται για ένα μοντέλο στο οποίο υπάρχει μια κεντρική συνδικαλιστική οντότητα με την οποία συνδέονται τμήματα ή συνομοσπονδίες, οι οποίες διαθέτουν αυτονομία στη λήψη των αποφάσεών τους.