Mythe van de grot Mythe is een mannelijk zelfstandig naamwoord en een verbuiging van het werkwoord mitar (1ste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd), waarvan de oorsprong komt uit het Grieks mythós wat "toespraak, boodschap, woord, onderwerp, legende, uitvinding, denkbeeldig verhaal" betekent.

Grot is een vrouwelijk zelfstandig naamwoord, afkomstig uit het Latijn cavus wat "leeg, met verwijderd materiaal" betekent.

De betekenis van de Grotmythe verwijst naar een metafoor gecreëerd door de Griekse filosoof Plato .

Ook bekend als de Allegorie van de grot (of Parabel van de grot), probeerde Plato - als een van de belangrijkste denkers in de geschiedenis van de filosofie - de toestand van onwetendheid van de mens en het ideaal om de ware "werkelijkheid" te bereiken, gebaseerd op de rede vóór de zintuigen, te verklaren.

Deze metafoor is aanwezig in het werk "De Republiek" (het bespreekt in wezen de theorie van kennis, taal en onderwijs als een middel om een ideale staat op te bouwen), in de vorm van een dialoog.

Door middel van de dialectische methode probeert Plato de relatie te onthullen die wordt gelegd door de concepten duisternis en onwetendheid, licht en kennis.

Op dit moment blijft De Mythe van de Grot een van de meest besproken en bekendste filosofische teksten, omdat het vaak als basis dient om de definitie van gezond verstand uit te leggen, in tegenstelling tot wat het concept van kritisch verstand zou zijn.

Volgens het Platonische denken, dat veel invloed kreeg van Socrates' eigen leer, zou de zintuiglijke wereld datgene zijn wat ervaren wordt door de zintuigen, waar de valse perceptie van de werkelijkheid zou zijn, terwijl de intelligibele wereld alleen bereikt zou worden door ideeën, dat wil zeggen, de rede.

De ware wereld zelf zou volgens Plato alleen bereikt worden als het individu een notie had van de dingen om hem heen, met kritisch en rationeel denken als basis, het gebruik van de basiszintuigen buiten beschouwing latend.

In principe zou kennis van de diepere waarheid dus alleen door redeneren worden verschaft.

De mythe van de grot

Zoals gezegd is het boek "De Republiek" opgebouwd als een soort dialoog.

Daarom bevat de passage over de Grotmythe een dialoog tussen Socrates, als hoofdpersoon, en Glaucus, een personage dat geïnspireerd is door Plato's broer.

Volgens het verhaal van Plato stelt Socrates een verbeeldingsoefening voor aan Glaucus, waarbij hij de jongeman vertelt om in gedachten een situatie te creëren die zich afspeelt in een grot, waar gevangenen sinds hun geboorte worden vastgehouden.

Behalve dat ze gevangenen waren, leefde deze groep mensen met hun armen, benen en nek vastgeketend aan een muur, waardoor ze alleen de parallelle muur voor zich konden zien.

Achter die gevangenen was er een vreugdevuur dat schaduwen vormde toen andere mensen langsliepen met beeldjes en gebaren maakten naar het vreugdevuur om zulke schaduwen te projecteren.

Bij het zien van zulke beelden geloofden de gevangenen dat de hele werkelijkheid uit die schaduwen bestond, hun wereld werd immers samengevat door die ervaringen.

Op een dag slaagde een van de personen die in deze grot gevangen zaten erin om zichzelf van de ketenen te bevrijden. Naast de ontdekking dat deze schaduwen werden geprojecteerd en bestuurd door mensen achter het kampvuur, was de vrije man in staat om de grot te verlaten en kwam hij in aanraking met een veel uitgebreidere en complexere realiteit dan hij dacht dat er bestond.

Het ongemak van het zonlicht en de verscheidenheid aan kleuren die zijn ogen aantastten, maakte de gevangene bang en hij wilde terug naar de grot.

Na verloop van tijd begon hij echter bewondering te krijgen voor de ontdekkingen en nieuwigheden die de hele wereld te bieden had.

De vrije man kwam voor een dilemma te staan: terugkeren naar de grot en door zijn metgezellen als gek worden beschouwd of doorgaan met het verkennen van die nieuwe wereld, omdat hij er tenslotte achter was gekomen dat wat hij eerder dacht te weten slechts de bedrieglijke vrucht was van zijn beperkte zintuigen.

Uit liefde is de man van plan terug te keren naar de grot om zijn broeders te bevrijden van alle onwetendheid en ketenen die hen binden. Bij zijn terugkeer wordt hij echter gebrandmerkt als een gek, niet langer gezien als iemand die de realiteit van de gevangenen deelt - de realiteit van de schaduwen.

Interpretatie van de Grotmythe

Plato's bedoeling met de Mythe van de Grot is eenvoudig, want het stelt een hiërarchische rangschikking voor van de graden van kennis:

• Lagere graad, die verwijst naar de kennis verkregen door de kennis van het lichaam - waardoor de gevangene alleen schaduwen kan zien,
• Hogere graad, dat is rationele kennis, die buiten de grot kan worden verkregen.

De grot symboliseert de wereld waarin alle mensen leven.

De kettingen staan voor de onwetendheid die volkeren bindt, wat zowel overtuigingen en culturen kan betekenen als andere informatie op basis van gezond verstand die je tijdens je leven meestal in je opneemt.

Op deze manier blijven mensen "hangen" in vooropgezette ideeën en kiezen ze er niet voor om een rationele betekenis voor bepaalde dingen te ontdekken, wat aantoont dat ze niet nadenken of reflecteren en zich alleen tevreden stellen met de informatie die door anderen wordt aangeboden.

Degene die erin slaagt om "los te komen van de ketens" en de buitenwereld kan ervaren, is een individu met het vermogen om verder te denken dan het gewone, die zijn realiteit bekritiseert en in twijfel trekt.

Bekijk meer:

• Esthetiek
• Logica
• Theologie
• Ideologie