সমাজবিজ্ঞান কি?

সমাজবিজ্ঞান হৈছে ১৮৩৮ চনত ফৰাচী দাৰ্শনিক অগাষ্টো কম্টে তেওঁৰ Course on Positive Philosophy ত সৃষ্টি কৰা এটা শব্দ, ই এটা সংকৰবাদৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, অৰ্থাৎ... লেটিন ভাষাত “ sociu-” (সমাজ, সংঘ ) আৰু গ্ৰীক “logos” (শব্দ, যুক্তি আৰু অধ্যয়ন ), আৰু ই সমাজৰ আনুষ্ঠানিকতা সম্পৰ্কৰ ওপৰত অধ্যয়নক বুজায় , নিজ নিজ সাংস্কৃতিক মানদণ্ড, কৰ্ম সম্পৰ্ক, প্ৰতিষ্ঠান আৰু সামাজিক পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া-কলাপ ।

সমাজবিজ্ঞান আৰু ঐতিহাসিক প্ৰেক্ষাপটৰ উত্থান

যদিও এই শব্দটোৰ উদ্ভাৱনৰ বাবে কম্টে দায়বদ্ধ, সমাজবিজ্ঞানৰ সৃষ্টি কেৱল এজন বিজ্ঞানী বা দাৰ্শনিকৰ কাম নহয়, বৰঞ্চ বৰ্তমানৰ সামাজিক সংগঠনটোৱে নিজকে যি পৰিস্থিতিত পাইছিল, সেই পৰিস্থিতি বুজিবলৈ সংকল্পবদ্ধ কেইবাজনো চিন্তাবিদৰ কামৰ ফল।<৫>

কপাৰনিকাছৰ পৰাই চিন্তা আৰু জ্ঞানৰ বিৱৰ্তন বিশুদ্ধ বৈজ্ঞানিক আছিল। তেতিয়া সমাজবিজ্ঞানে সমাজ অধ্যয়নৰ ব্যৱধান পূৰণ কৰিবলৈ আহিছিল, প্ৰাকৃতিক বিজ্ঞান আৰু বিভিন্ন সমাজ বিজ্ঞানৰ বিশদ বিৱৰণৰ পিছত আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল। ইয়াৰ গঠনে ঐতিহাসিক আৰু বৌদ্ধিক পৰিস্থিতি আৰু ব্যৱহাৰিক উদ্দেশ্যৰ লগত জড়িত এক জটিল পৰিঘটনাৰ সূচনা কৰে। বিজ্ঞান হিচাপে সমাজবিজ্ঞানৰ উত্থান এটা নিৰ্দিষ্ট ঐতিহাসিক মুহূৰ্তত ঘটে, যিটো সামন্তবাদী সমাজৰ বিভাজন আৰু পুঁজিবাদী সভ্যতাৰ একত্ৰীকৰণৰ শেষ মুহূৰ্তৰ সৈতে মিল খায়।

বিজ্ঞান হিচাপে সমাজবিজ্ঞানৰ উত্থান ঘটিছিল...সমাজসমূহক সমৰ্থন কৰা বিভিন্ন ক্ষেত্ৰসমূহৰ অধ্যয়নসমূহক একত্ৰিত কৰাৰ উদ্দেশ্য, ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে বুজিবলৈ, ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে বিশ্লেষণ কৰিবলৈ, অনুসন্ধান কৰা পৰিঘটনাসমূহক সামাজিক প্ৰেক্ষাপটৰ সৈতে খাপ খুৱাবলৈ বিচৰা।

সংহত ক্ষেত্ৰসমূহৰ ভিতৰত ইতিহাস , মনোবিজ্ঞান আৰু অৰ্থনীতি, মূলতঃ। ইয়াৰ উপৰিও সমাজবিজ্ঞানে নিজৰ অধ্যয়নসমূহ সেই সম্পৰ্কসমূহৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত কৰে যিবোৰ সচেতনভাৱে হওক বা নহওক, কোনো এটা সমাজ বা গোটত বাস কৰা লোকসকলৰ মাজত, বা বহল সমাজত সহবাস কৰা বিভিন্ন গোটৰ মাজত স্থাপন কৰা হয়।

বিষয়টোও বৃহত্তৰ সমাজত বিভিন্ন সামাজিক গোট আৰু মানুহৰ সহাৱস্থানৰ লগতে এই সংগঠনসমূহক সমৰ্থন কৰা স্তম্ভসমূহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি উদ্ভৱ হোৱা আৰু পুনৰুত্পাদন হোৱা সম্পৰ্কসমূহ অধ্যয়ন কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখিছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ইয়াৰ আইন, প্ৰতিষ্ঠান আৰু মূল্যবোধ।

সমাজবিজ্ঞানৰ জন্ম হৈছিল সেই সময়ছোৱাত যেতিয়া ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ ফলত বৃহৎ চহৰসমূহত হোৱা একত্ৰীকৰণে সামাজিক পৰিঘটনা আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা হোৱা অৱনতিসমূহ বুজি পোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ জন্ম দিছিল ইউৰোপীয় সমাজৰ এটা বৃহৎ অংশই তাৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গৈছিল।

ঔদ্যোগিক আৰু ফৰাচী বিপ্লৱৰ সময়ত মানৱতাই আগতে কেতিয়াও দেখা নোপোৱা ৰূপান্তৰৰ সন্মুখীন হয়, হঠাতে উৎপাদনৰ এক নতুন আৰ্হিৰ সৃষ্টি হয় (পুঁজিবাদী সমাজ)। আৰু সমাজখন আৰু ইয়াৰ ব্যৱস্থাসমূহ বুজিব পৰা যাব বুলি লক্ষ্য কৰি সমাজখনক নতুন ধৰণেৰে চোৱাৰ ধৰণবৈজ্ঞানিকভাৱে, প্ৰয়োজন অনুসৰি জনসাধাৰণক ভৱিষ্যদ্বাণী কৰা আৰু প্ৰায়ে নিয়ন্ত্ৰণ কৰা।

ঔদ্যোগিক বিপ্লৱক সৰ্বহাৰা শ্ৰেণীৰ উত্থান আৰু পুঁজিবাদী সমাজত ইয়াৰ ঐতিহাসিক ভূমিকা নিৰ্ধাৰণ কৰা পৰিঘটনা হিচাপে বুজা যায়। শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ বাবে ইয়াৰ বিপৰ্যয়জনক প্ৰভাৱে যন্ত্ৰ ধ্বংস, ভেঙুচালি, পূৰ্ব পৰিকল্পিত বিস্ফোৰণ, ডকাইতি আৰু অন্যান্য অপৰাধৰ ৰূপত বাহ্যিকভাৱে অনুবাদ কৰা বিদ্ৰোহৰ জলবায়ুৰ সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ ফলত বিপ্লৱী মতাদৰ্শ (যেনে অৰাজকতাবাদ, সাম্যবাদ, খ্ৰীষ্টান সমাজবাদ, অন্যান্য দিশৰ লগতে), মুক্ত সংঘ আৰু সংঘ যিয়ে সংগঠিত শ্ৰেণীসমূহৰ মাজত অধিক আলোচনাৰ অনুমতি দিছিল, কৰ্মৰ আহিলাসমূহৰ মালিকসকলৰ সৈতে নিজৰ স্বাৰ্থৰ বিষয়ে সচেতন।

এই গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিঘটনা আৰু ৰূপান্তৰসমূহে সামাজিকক পৰীক্ষা কৰিছিল পৰিঘটনাবোৰে ঘটি থকা পৰিঘটনাসমূহৰ অধিক গভীৰ অনুসন্ধানৰ প্ৰয়োজনীয়তা জগাই তুলিছিল। পুঁজিবাদী সমাজৰ প্ৰতিটো খোজে নিজৰ লগত লৈ গৈছিল প্ৰতিষ্ঠান আৰু ৰীতি-নীতিৰ বিভাজন আৰু পতন, নিজকে সামাজিক সংগঠনৰ নতুন ৰূপত গঠিত কৰিবলৈ।

সেই সময়ত যন্ত্ৰই কেৱল ক্ষুদ্ৰ শিল্পীৰ কামেই নহয়, ইয়াকো ধ্বংস কৰিছিল তদুপৰি তেওঁলোকক এটা শক্তিশালী অনুশাসন থাকিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল, আৰু এতিয়ালৈকে অজ্ঞাত নতুন আচৰণ আৰু কৰ্ম সম্পৰ্ক গঢ়ি তুলিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল।

৮০ বছৰৰ ভিতৰত(১৭৮০ চনৰ পৰা ১৮৬০ চনৰ ভিতৰত) ইংলেণ্ডৰ আমূল পৰিৱৰ্তন ঘটিছিল। সৰু সৰু চহৰবোৰ বৃহৎ উৎপাদনশীল আৰু ৰপ্তানিকাৰক চহৰলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে। এই হঠাৎ হোৱা পৰিৱৰ্তনবোৰে অনিবাৰ্যভাৱে এটা নতুন সামাজিক সংগঠনৰ ইংগিত দিব, শিল্পকৰ্মৰ কাৰ্য্যকলাপক উৎপাদন আৰু ঔদ্যোগিক কাৰ্য্যকলাপলৈ ৰূপান্তৰিত কৰাৰ লগতে গ্ৰাম্য অঞ্চলৰ পৰা চহৰলৈ প্ৰব্ৰজনৰ জৰিয়তে য’ত মহিলা আৰু শিশুসকলে অমানৱীয় কৰ্মৰ সময়ত এনে মজুৰি লাভ কৰিছিল যিয়ে তেওঁলোকৰ জীৱিকাৰ নিশ্চয়তা কষ্টেৰে দিছিল আৰু ঔদ্যোগিক কৰ্মশক্তিৰ আধাতকৈ অধিক অংশ গঠন কৰিছিল।

চহৰসমূহ সম্পূৰ্ণ বিশৃংখলতালৈ পৰিণত হৈছিল, আৰু যিহেতু ই দ্ৰুত বৃদ্ধিক সমৰ্থন কৰিব পৰা নাছিল, সেয়েহে ইয়াৰ ফলত বিভিন্ন ধৰণৰ সামাজিক সমস্যাৰ সৃষ্টি হৈছিল, যেনে কলেৰাৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ উদাহৰণস্বৰূপে, মহামাৰী, নিচা, অপৰাধমূলকতা, বেশ্যাবৃত্তি, শিশুহত্যা যিয়ে তেওঁলোকৰ জনসংখ্যাৰ এটা অংশ ধ্বংস কৰি পেলাইছিল।

শেহতীয়া দশকবোৰত সমাজবিজ্ঞানৰ গৱেষণাৰ বাবে নতুন বিষয়বস্তুৰ উন্মেষ ঘটিছে, যেনে: নতুন প্ৰযুক্তিৰ প্ৰভাৱ, গোলকীকৰণ , সেৱাৰ স্বয়ংক্ৰিয়কৰণ, উৎপাদনৰ সংগঠনৰ নতুন ৰূপ, শ্ৰমিক সম্পৰ্কৰ নমনীয়তা, বৰ্জন ব্যৱস্থাৰ তীব্ৰতা আৰু ইত্যাদি।

সমাজবিজ্ঞানৰ শাখাসমূহ

এটা সমাজবিজ্ঞান বহু শাখাত বিভক্ত যিবোৰে বিভিন্ন সামাজিক পৰিঘটনাৰ মাজৰ বিদ্যমান ক্ৰমটো একাধিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা অধ্যয়ন কৰে, কিন্তু যিবোৰ অভিসৰণ আৰু পৰিপূৰক, কেৱল ইয়াৰ পাৰ্থক্যঅধ্যয়নৰ বস্তু।

সৃষ্টি কৰা বিভিন্ন মহকুমাৰ ভিতৰত মূল ক্ষেত্ৰসমূহ হ'ল:

কৰ্মৰ সমাজবিজ্ঞান

শিক্ষাৰ সমাজবিজ্ঞান

বিজ্ঞানৰ সমাজবিজ্ঞান

পৰিৱেশ সমাজবিজ্ঞান

শিল্পৰ সমাজবিজ্ঞান

সংস্কৃতিৰ সমাজবিজ্ঞান

অৰ্থনৈতিক সমাজবিজ্ঞান

ঔদ্যোগিক সমাজবিজ্ঞান

আইনী সমাজবিজ্ঞান

ৰাজনৈতিক সমাজবিজ্ঞান

ধৰ্মৰ সমাজবিজ্ঞান

গ্ৰাম্য সমাজবিজ্ঞান

নগৰীয়া সমাজবিজ্ঞান

লিংগ সম্পৰ্কৰ সমাজবিজ্ঞান

ভাষাৰ সমাজবিজ্ঞান

সমাজবিজ্ঞানৰ অৰ্থ সমাজবিজ্ঞান শ্ৰেণীত আছে

এইটোও চাওক:

• নৈতিকতাৰ অৰ্থ
• অৰ্থ জ্ঞানবিজ্ঞান
• আধ্যাত্মিকতাবিজ্ঞানৰ অৰ্থ
• নৈতিকতাৰ অৰ্থ